اصول صحیح شستن میوه و سبزی
شستن میوه و سبزی به عنوان مرحله‌ای ضروری، پیش از مصرف آن‌ها چه بصورت خام و چه بصورت پخته به شمار می‌رود؛ با وجود اینکه بیشتر مردم نسبت به سلامت گوشت و لبنیات حساس هستند، اما اغلب کمتر به پاک بودن و ضد عفونی کردن میوه و سبزی اهمیت می‌دهند. همچنین از احتمال بروز بیماری‌های ناشی از غذا با مصرف میوه و سبزی آلوده، آگاهی کافی ندارند؛
با این حال رعایت ایمنی و بهداشت مواد غذایی، به منظور حفظ سلامتی انسان بسیار حائز اهمیت است و شستن میوه و سبزی، آن هم به روش اصولی همواره یکی از موارد مهم در بحث ایمنی و بهداشت مواد غذایی می‌باشد؛ برای دانستن نکات اصلی و نحوه صحیح شستن میوه و سبزی تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.
اهمیت شستن میوه و سبزی
انواع آلودگی‌ها و عوامل بیماری‌زای باکتریایی مانند ای کُلای(E.coli)، لیستریا، سالمونلا و غیره معمولاً بر روی میوه‌ها و سبزیجات مختلف وجود دارند؛ در صورت عدم شستشوی صحیح، این آلودگی‌ها و عوامل میکروبی می‌توانند باعث ایجاد بیماری و مسمومیت‌های غذایی شوند. وبا، اسهال خونی، حصبه، شبه حصبه و کرم‌های روده‌ای از جمله بیماری‌های باکتریایی و انگلی روده‌ای هستند، که ابتلا به آن‌ها با شستن میوه و سبزی قابل پیشگیری می‌باشد.
در واقع بیماری‌های قابل انتقال از طریق غذا، با آلوده شدن مواد غذایی توسط انگل‌ها، ویروس‌ها و باکتری‌های مضر ایجاد می‌شوند؛ این عوامل مختلف میکروبی می‌توانند در بسیاری از نقاط در سراسر زنجیره تأمین مواد غذایی، شامل آب و یا خاک مزرعه، بهداشت ضعیف کارگران، تجهیزات برداشت و پردازش و یا حتی هنگام دست زدن به غذا در حین آماده سازی، اتفاق بیفتد.
علاوه براین عوامل بیماری‌زا ممکن است، ناشی از بقایای آفت‌کش‌ها و یا سایر آلاینده‌ها بر روی سطح میوه‌ها و سبزیجات باشند؛ بنابراین برای بهره‌مندی از فواید فراوان مصرف میوه‌ها و سبزیجات به جهت حفظ سلامتی، بکارگیری اصول و نکات بهداشتی شستن میوه و سبزی اهمیت ویژه‌ای دارد.
14 نکته بهداشتی مهم قبل و حین شستن میوه و سبزی
مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری‌ها(CDC)، و سازمان غذا و داروی آمریکا(FDA) نکات بهداشتی را برای مصرف ایمن میوه‌ها و سبزیجات ارائه داده است، که پیروی از این نکات ساده می‌تواند به محافظت از سلامتی در برابر بیماری‌های ناشی از غذا کمک کند؛ این نکات مهم عبارتند از:
✔️1. در فروشگاه و بازار محصولی را انتخاب کنید، که اصطلاحاً کبود یا آسیب دیده نباشد.
✔️2. اگر میوه و سبزیجات از قبل خرد شده خریداری می‌کنید، اقلامی را انتخاب کنید که در یخچال نگهداری می‌شوند.
✔️3. هنگام خرید سبزی از پلاستیک رنگ روشن و یا پاکت کاغذی استفاده کنید و میان روزنامه نگذارید؛ زیرا اگر سبزیجات به مدت طولانی در بین روزنامه قرار بگیرند، جوهر نوشته‌های روزنامه به تدریج جذب سبزی می‌شود.
✔️4. میوه‌ها و سبزیجات بسته‌بندی شده را قبل از خوردن و یا پختن حتماً تمیز کرده و شستشو دهید، مگر اینکه روی بسته‌بندی نوشته شده باشد: «محتویات بسته شسته شده است».
✔️5. قبل و بعد از تهیه میوه و سبزیجات، دست‌ها، ظروف آشپزخانه، سینک و سطوح آماده‌سازی غذا از جمله تخته‌های خردکن و میز را (با آب گرم و مایع ظرفشویی) بشویید.
✔️6. شستن میوه و سبزی با صابون و مواد شوینده تجاری توصیه نمی‌شود.
✔️7. قبل از تهیه یا خوردن میوه‌ها و سبزیجات قسمت‌های آسیب دیده یا له شده را جدا کنید. چراکه میکروب‌ها از قسمت‌های آسیب دیده، راحت‌تر وارد میوه‌ها و سبزیجات می‌شوند.
✔️8. محصولات را در حالیکه زیر آب جاری خنک نگه داشته‌اید به آرامی مالش دهید و به طور کامل بشویید. حتی اگر قصد خوردن پوست میوه‌ها و برخی از سبزیجات را ندارید هنگامی که آن‌ها را برش می‌دهید، میکروب‌های روی پوست می‌توانند به قسمت‌های داخلی نفوذ کنند.
✔️9. برگ‌های پاره و یا رنگ‌پریده، همچنین برگ‌های بیرونی کلم و کاهو را جدا کنید؛ زیرا به احتمال زیاد آلودگی و میکروب‌های بیشتری روی آن‌ها وجود دارد.
✔️10. محصولاتی با سطح، گوشه و کنار زیاد مانند کلم بروکلی، گل کلم و کاهو را در کاسه آب خنک خیسانده(غوطه ور)، سپس این سبزیجات را از سطح آب برداشته و در نهایت با آب جاری در ظرف تمیز آبکشی نمایید.
✔️11. از یک برس تمیز سبزیجات برای تمیز کردن محصولات سفتی مانند خربزه، خیار، سیب زمینی و… حین شستشو استفاده کنید. به کمک برس زدن با موهای نرم و تمیز، می‌توانید برای از بین بردن بهتر بقایای آلودگی در منافذ آن‌ها سود ببرید.
✔️12. محصولات ظریف همچون انواع توت، قارچ و دیگر محصولاتی که احتمال له شدن و آسیب دیدگی آن‌ها بیشتر است، را می‌توانید به وسیله جریان پاششی آب و اصطکاک ملایم به کمک انگشتان دست تمیز نمایید. همچنین برای میوه‌های نرم‌تر مانند تمشک از یک صافی و پاشش آب جاری شستشو را انجام دهید.
✔️13. میوه و سبزیجات را پس از شستشو، با دستمال کاغذی و یا پارچه تمیز خشک کنید.
✔️14. برای شستن میوه و سبزی از آب خنک استفاده کنید.
🔹به طور کلی، تمام محصولات باید زیر آب خنک شسته شوند؛ زیرا دمای خنک آب از ورود عوامل بیماری‌زا به منافذ سبزیجات در حین شستشو جلوگیری می‌کند و به‌طور همزمان حرکت آب جاری آلودگی و عوامل بیماری زا را از سطح میوه و سبزی پاک می‌کند؛ علاوه براین، بقیه میوه‌ها و سبزیجات را نباید در آبی که در آن شسته شده‌اند خیس دهید، زیرا این کار به طور مداوم آن‌ها را در معرض میکروب‌های موجود قرار می‌دهد.
🔹با وجود اینکه CDC و FDA به شستن میوه و سبزی تنها با آب سالم و جاری توصیه می‌کنند، اما اگر فقط شستشو با آب سرد نمی‌تواند شما را راضی کند، می‌توانید مقداری جوش شیرین به آب داخل ظرف شستشو اضافه کنید. جوش شیرین برای حذف مواد سمی از روی میوه‌ها و سبزیجات مؤثر است. یک قاشق چای خوری جوش شیرین را به آب اضافه کرده و محصولات را به مدت 12 تا 15 دقیقه خیس دهید. پس از آن، همانطور که پیش‌تر توضیح داده شد، برای شستن میوه و سبزی آماده شوید.
دستورالعمل 4 مرحله بهترین روش شستن میوه و سبزی از سوی معاونت بهداشت
ممکن است در شرایط کاشت، داشت و برداشت سبزیجات تفاوت‌هایی وجود داشته باشد؛ اما معمولاً محصولات در مزرعه به مدفوع حیوانات، جریان فاضلاب و سایر عوامل آلوده‌کننده آغشته شده و به مکان مناسبی برای پیدایش و رشد انگل‌ها تبدیل می‌شوند. بنابراین جهت جلوگیری از چنین آثار نامطلوب بیماری‌زایی، از مراحل سالم‌سازی و روش شستن میوه و سبزی ارائه شده به شرح موارد زیر از سوی معاونت بهداشت پیروی نمایید:
1. پاکسازی در روش صحیح شستن میوه و سبزی: ابتدا سبزیجات را به خوبی پاک کنید و سپس مورد شستشو قرار دهید، تا مواد زائد و گل و لای آن برطرف شود.
2. انگل زدایی در روش صحیح شستن میوه و سبزی: سبزيجات را در یک ظرف متناسب با حجم سبزی، ریخته و از آب پر کنید؛ به ازای هر لیتر، 3 تا 5 قطره مایع ظرفشويی به آن اضافه کرده و آن‌ها را زیر و کنید، تا تمام سبزی در داخل کف مایع قرار گیرد. پس از 5 دقيقه نگهداری سبزی در کف، آن را آبکشی نمایید. ظرف و سبزی را دوباره با آب سالم شستشو دهيد، تا تمام انگل‌ها و باقیمانده مایع ظرفشویی از سبزی‌ها جدا شوند.
3. ضدعفونی در روش صحیح شستن میوه و سبزی: برای ضد عفونی و از بين بردن ميکروب ها مقداری پودر پركلرين 70 در صد را متناسب با ظرف مورد استفاده(به ازای ظرف با حجم 5 لیتر، یک گرم یا نصف قاشق چایخوری پرکلرین 70 درصد) در ظرف پر از آب ريخته، به طور كاممل حل كنید تا محلول ضدعفوني كننده به دست آيد. سپس سبزی انگل زدايی شده را به مدت 5 دقيقه در این محلول ضد عفوني كننده قرار دهید تا ميكروب های آن از بین بروند.
در صورت عدم دسترسی به پركلرين، می‌توانید از هر ماده ضدعفوني كننده مجاز ديگری كه در داروخانه و با فروشگاه‌ها وجود دارد، طبق دستورالعمل مصرف آن استفاده کنید.
4. شستشوی نهایی در روش صحیح شستن میوه و سبزی: سبزی ضدعفونی شده را مجدداً با آب سالم بشويید و با خیال راحت میل نمایید.
📌نکته: مصرف نمك طعام در ضدعفوني سبزيجات مؤثر نيست؛ اما گفته می‌شود استفاده از یک تا دو قاشق غذاخوری نمک داخل سینک پر از آب، می‌تواند تا حد زیادی سموم آفت کش سطحی را از میوه و سبزی خارج کند. همانطور که پیش‌تر گفته شد، برای افزایش مدت زمان نگهداری و جلوگیری از رشد مجدد میکروب‌ها در میوه‌ها و بخصوص سبزيجات، باید آب سطح آن‌ها را پس از شستشو به طور كامل گرفته و خشک کرد.
سخن آخر
مدت زمان صرف شده برای شستن میوه و سبزی، می‌تواند به حذف هر گونه باکتری و آلاینده هایی که ممکن است شما و سایرین را بیمار کنند، موجب گردد؛ پس با بررسی ظاهر میوه‌ها و سبزیجات، و شستشوی دقیق این محصولات، از طعم لذیذ و ارزش تغذیه‌ای ویتامین‌ها و مواد معدنی موجود در آن‌ها لذت ببرید!